ΜΑΥΡΟΣ ΚΥΚΝΟΣ

ΚΡΙΤΙΚΗ

» Μαριάννα Ράντου

ΒΑΘΜΟΣ

H Nina (Natalie Portman) είναι αποφασισμένη να γίνει πρίμα μπαλαρίνα: είναι πειθαρχημένη, τελειομανής, ανταγωνιστική και θα προσπαθήσει εξουθενωτικά μέχρι να γίνει η καλύτερη. Στο ίδιο σκληραγωγημένο σώμα όμως, κρύβεται κι ένα καταπιεσμένο, εύθραυστο κορίτσι που δεν αφέθηκε (δεν του επετράπη;) ποτέ να μεγαλώσει φυσιολογικά από την καταπιεστική μητέρα της. Ευαίσθητη, αγνή κι εντελώς απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει τον κόσμο πέρα από τη σκηνή, μοιάζει με τον λευκό κύκνο που θέλει τόσο πολύ να ενσαρκώσει -είναι αναμφίβολα η ιδανική επιλογή για το ρόλο της βασίλισσας των Κύκνων, της λεπτεπίλεπτης Odette από τη 'Λίμνη των Κύκνων' του Tchaikovsky. Για να επιλεχθεί όμως από τον ιδιόρρυθμο, τυραννικό ιμπρεσάριο Thomas (Vincent Cassel), η Nina καλείται να αποδείξει ότι μέσα της κρύβει και έναν 'μαύρο κύκνο', ένα χαρακτήρα που ενσαρκώνει όλα όσα εκείνη δεν είναι: την ωμή, εκρηκτική ορμή μιας σκοτεινής δύναμης που αφήνεται ανεξέλεγκτη, που δεν χαλιναγωγείται, δεν καταπιέζεται, δεν συγκρατείται μπροστά σε τίποτα. Μιας δύναμης 'κακής', που βρίσκεται στον αντίποδα όλων αυτών που για τη Nina εκπροσωπούν το 'καλό'.
Κι ενώ η Nina προσπαθεί απεγνωσμένα να κατανοήσει τη φύση του Μαύρου Κύκνου και να διδάξει στον εαυτό της πώς να χορέψει το 'σκοτεινό' κομμάτι της Odile που της μοιάζει αδύνατο να προσεγγίσει, για τη νέα στο θίασο μπαλαρίνα Lily (Mila Kunis), αυτό μοιάζει εύκολο, αυτονόητο, σχεδόν φυσικό. Χωρίς καμία προσπάθεια, καμία πειθαρχία, η Lily αφήνεται στο πάθος του χορού, και μοιάζει να βγάζει από μέσα της ακατέργαστη την ενέργεια που ζητά ο Thomas. Αργά και βασανιστικά, η περιέργεια της Nina για τη μυστήρια 'νέμεσή' της θα μετατραπεί σε ζήλεια, η ζήλεια σε παράνοια και η παράνοια σε ανεξέλεγκτο τρόμο, βυθίζοντας την Nina όλο και πιο βαθιά σε ένα σκοτεινό, αρρωστημένο λαβύρινθο χωρίς διέξοδο.
Σκοτεινό, υποβλητικό, παρανοϊκό, τo «Black Swan» δεν είναι μόνο μια αποκαλυπτική ματιά πίσω από τις βαριές βελούδινες κουρτίνες της σκηνής, στο σκληρό και ανταγωνιστικό κόσμο του μπαλέτου. Δεν είναι μόνο μια ιδιοφυής μεταφορά της σκοτεινής ιστορίας της καταραμένης, άτυχης Odette της 'Λίμνης των Κύκνων' -μιας ιστορίας που σπάνια τραβάει την προσοχή των θεατών που συνήθως παρασύρονται από το μπαλέτο και δεν δίνουν τόση σημασία στην πλοκή. Η γεμάτη πόνο, αίμα κι εμμονές ιστορία της Nina είναι η σκληρή, επώδυνη μετάβαση από την καταναγκαστική αθωότητα στην επίπονη -και τελικά αβάσταχτη- αυτογνωσία. Εξάλλου, η γεμάτη τραυματισμούς και ιδρώτα καθημερινότητα της Nina σε τίποτα δεν μοιάζει με την ντελικάτη και αψεγάδιαστη εικόνα που μας βγάζει μια μπαλαρίνα επί σκηνής, μα θυμίζει περισσότερο την επίπονη καθημερινότητα και το γεμάτο χτυπήματα σώμα και ηθικό ενός 'Παλαιστή' -όπως ακριβώς στο προηγούμενο φιλμ του Darren Aronofsky. Μόνο που εδώ, οι επίμονες προσπάθειες της πρωταγωνίστριάς του να αγγίξει τα όριά της θα την οδηγήσουν ακόμα πιο μακριά, σε ακόμα πιο επικίνδυνα, δύσβατα και δυσνόητα μονοπάτια. Και καθώς η ιστορία ξετυλίγεται, αυτό που αρχικά έμοιαζε σαν ένας φόρος τιμής στα κλασικά μπαλετικά 'Κόκκινα Παπούτσια' πλησιάζει όλο και πιο απειλητικά τη διεστραμμένη ονειρική πραγματικότητα ενός «Mulholland Drive». Ένας ψυχοσεξουαλικός εφιάλτης, επίπονος, τρομακτικός, αριστουργηματικός, όπου η πραγματικότητα, η παράσταση κι οι παραισθήσεις χορεύουν στο μυαλό της Nina έναν φρενιασμένο χορό, που οδηγείται τελικά σε μια αναπόφευκτα τραγική -και αναπόφευκτα συγκλονιστική- κορύφωση. Οι ματωμένες πουέντ της Natalie Portman απαιτούν, δικαίως, το χειροκρότημά μας.